3 Μαρτίου 1957: Γρηγόρης Αυξεντίου

Φέτος συμπληρώνονται 60 έτη από την έναρξη του αγώνα του Ελληνισμού της Κύπρου. Ενός αγώνα για αποτίναξη της Αποικιοκρατίας και την Ένωση της Μεγαλονήσου με την μητέρα Ελλάδα. Πρωτοπόρος στον αγώνα αυτό ήταν η οργάνωση Ε.Ο.Κ.Α., που συντόνιζε ο Συνταγματάρχης Γεώργιος Γρίβας-Διγενής και υπαρχηγός του ένας νέος 27 ετών.
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου, που είχε το αγωνιστικό ψευδώνυμο «Ζήδρος» και από την έκρηξη των επιχειρήσεων της Ε.Ο.Κ.Α.(την 1η Απριλίου 1955) βρισκόταν στην παρανομία, καθώς οι Δυνάμεις των Άγγλων αποικιοκρατών τον αναζητούσαν.

Ο Αυξεντίου ήταν γεννημένος το 1928 και υπηρέτησε ως Δόκιμος Αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού. Αγωνίστηκε σκληρά στην αντίσταση κατά των Άγγλων και πολύ γρήγορα του δόθηκε η θέση του υπαρχηγού της Ε.Ο.Κ.Α. Υπηρέτησε ως Τομεάρχης Αμμοχώστου-Βαρωσίων στις αρχές του Αγώνα. Την 1η Απριλίου 1955 καταζητήθηκε από τους Άγγλους για τη συμμετοχή του στον Αγώνα και μετατέθηκε στην επαρχία Κυρηνείας, όπου υπηρέτησε ως τομεάρχης της ΕΟΚΑ μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1955. Από τον Δεκέμβριο του 1955 διετέλεσε τομεάρχης Πιτσιλιάς, μέχρι τις 3 Μαρτίου του 1957 που έπεσε μαχόμενος.

Ένα από τα σημαντικότερα κρησφύγετα που χρησιμοποίησε ο Γρηγόρης Αυξεντίου τον καιρό του Αγώνα βρίσκεται στην καρδιά του Παλαιχωρίου, δίπλα από την Εκκλησία της Παναγίας Χρυσοπαντάνασσας, στο υπόγειο του σπιτιού του Ανδρέα και της Μαρίτσας Καραολή, άλλων ηρώων της Ε.Ο.Κ.Α..
Στις12 Δεκεμβρίου 1955 ο Αυξεντίου και όλη η ιεραρχία της ΕΟΚΑ παγιδεύτηκαν από τους Βρετανούς στο όρος Τρόοδος, κοντά στο χωριό Σπίλια.
Ο Αυξεντίου, όχι μόνο οδήγησε τους συντρόφους του σε ασφαλές μέρος, αλλά άφησε τους Άγγλους να αλληλοπυροβολούνται και να έχουν πολλά θύματα.

Στα τέλη Φεβρουαρίου 1957 οι αγγλικές δυνάμεις ασφαλείας έλαβαν την πληροφορία από ένα βοσκό ότι ο Αυξεντίου και η ομάδα του κρύβονται σε μια σπηλιά πλησίον της Μονής Μαχαιρά στο όρος Τρόοδος. Αμέσως, απόσπασμα από 60 στρατιώτες έφθασε εκεί το απόγευμα της2ας Μαρτίου. Περικύκλωσε τη σπηλιά και κάλεσε τον Αυξεντίου να παραδοθεί.
 Ο επικεφαλής του βρετανικού αποσπάσματος, ανθυπολοχαγός Μίντλετον, πλησίασε την είσοδο της σπηλιάς και φώναξε: «Ρίξε τα όπλα σου και παραδώσου, αλλιώς θα επιτεθούμε». Κάποιος απάντησε: «Καλά παραδινόμαστε».
Τέσσερις άνδρες βγήκαν έξω, όχι και ο Αυξεντίου. Ο Μίντλετον τον κάλεσε και πάλι να παραδοθεί, αλλά έλαβε την υπερήφανη απάντηση «Μολών λαβέ». Αμέσως, τέσσερις στρατιώτες όρμησαν μέσα στην σπηλιά. Ο Αυξεντίου τους υποδέχτηκε με καταιγιστικά πυρά. Οι τρεις Βρετανοί οπισθοχώρησαν έντρομοι, ο τέταρτος, έ νας δεκανέας, έπεσε νεκρός. Ο Μίντλετον ζήτησε ενισχύσεις, οι οποίες κατέφθασαν αμέσως με ελικόπτερα.
Η μάχη συνεχίσθηκε για 10 ώρες, χωρίς αποτέλεσμα για τους επιτιθέμενους. Μπροστά στο αλύγιστο θάρρος του Αυξεντίου και αφού χρησιμοποίησαν όλων των ειδών τα όπλα, οι Βρετανοί έρριψαν στη σπηλιά βόμβες πετρελαίου. Τεράστιες φλόγες κάλυψαν το σπήλαιο, για να τυλίξουν σε λίγο το κορμί του Αυξεντίου.
Ο τάφος του βρίσκεται σήμερα στα «Φυλακισμένα μνήματα» στην Λευκωσία.
Ο Ήρωας πέρασε στην Αθανασία και αποτέλεσε δείγμα της αυτοθυσίας του Ελληνισμού στην Κύπρο. Δικαίως απέκτησε την δική του θέση στο Ελληνικό Πάνθεον.

Γεώργιος Διον. Κουρκούτας Καθηγητής φιλόλογος